فرمانداریها بعنوان مراکز تصمیم گیری و برنامه ریزی در شهرستانها وظایف متعددی را عهده دار میباشند که از جمله این وظایف می توان تامین امنیت عمومی، برنامه ریزیهای اقتصادی، سازماندهی امور مربوط به صنایع و گسترش آنها و امور مربوط به اشتغال شهروندان، برگزاری انتخابات، نظارت بر تامین مایحتاج مردم ، نظارت بر کار ادارات به منظور حسن انجام امور و اجرای صحیح قوانین و ساری و جاری نمودن منویات دولت ، بهداشت عمومی، ارتقاء سطح فرهنگ عمومی و گسترش مراکز آموزش عالی ، نظارت بر امور حمل و نقل درون شهری و برون شهری و امور مربوط به ایاب و ذهاب عمومی و دهها وظیفه دیگر دارای اهمیت ویژه ای هستند و انتظار مسئولین و مردم از این سازمان انجام وظیفه به نحو احسن و اصلاح همه امور است و مشاهده هرگونه مشکلی در شهرستان با هر ماهیتی اعم از سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و امنیتی نگاهها را متوجه فرمانداری می کند و رفع مشکل را از آن انتظار دارند .
براساس مصوبه شورای عالی اداری در تاریخ ۱۳۷۷/۷/۲۸ در زمینه وظایف و مسئولیتهای استانداران و فرمانداران، وظایف فرمانداران عبارتند از:
– فرمانداران در قلمرو ماموریت خویش به عنوان نماینده عالی دولت ، مسئولیت اجرای سیاست های عمومی کشور در ارتباط با وزارتخانه ها و موسسات و شرکت های دولتی و سایر دستگاه هائی که به نحوی از بودجه عمومی دولت استفاده می نمایند ، نهادهای انقلاب اسلامی ، نیروهای انتظامی ، شوراهای اسلامی شهر و شهرداری ها و موسسات عمومی غیر دولتی را عهده دار خواهند بود. همچنین نیروهای انتظامی در چارچوب وظایفی که در ارتباط با امنیت منطقه دارند ، تحت نظارت فرماندار عمل خواهند کرد . برابر تبصره ۲ ماده ۱ مصوبه یاد شده ، استاندار به عنوان نماینده عالی دولت در برابر رئیس جمهور و هیات وزیران مسئول بوده و به عنوان نماینده وزیر کشور مسئولیت اجرای وظایف و اختیارات آن وزارت را در استان عهده دار خواهد بود و در مقابل وزیر کشور پاسخگوست و به همین ترتیب فرماندار نیز مسئولیتهای مذکور را در مقابل هیئت محترم دولت عهده دار می باشد .
– فرماندار مسئول برقراری و حفظ نظم و امنیت شهرستان است .
– هدایت و تشکیل مرتب جلسات شورای تامین و نظارت بر حسن اجرای مصوبات آن .
– کلیه ارگان های عضو شورای تامین و سایر دستگاه های اجرایی شهرستان موظفند مصوبات شورای تامین و دستوات امنیتی فرماندار را اجرا نمایند و رویدادهای امنیتی و سیاسی را به فرماندار گزارش کنند .
– پیش بینی و پیشگیری معضلات امنیتی شهرستان، تعیین و تدوین اولویت ها و سیاست های امنیتی و تعیین حدود وظایف و اختیارات امنیتی کلیه دستگاه های اجرایی شهرستان در چهارچوب وظایف قانونی آن ها .
– فراهم آوردن موجبات اجرای طرح ها و سیاست های عام امنیتی و انتظامی ، مصوبات مراجع قانونی ، دستورالعمل ها و ابلاغیه های امنیتی
– پیشنهاد تشکیل موقت یا دائم و یا انحلال رده انتظامی در سطح شهرستان در چهارچوب قوانین و دستورلعمل های مربوطه
– نظارت بر حسن اجرای قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی ، گذرنامه و وظیفه عمومی .
– جلوگیری از هر گونه تردد و نقل و انتقالات غیر مجاز در چهارچوب سیاست ها و خط مشی های مصوب .
– برنامه ریزی، هدایت وایجاد هماهنگی های لازم در خصوص مبارزه با مواد مخدر ، قاچاق سلاح ، مواد منفجره، کالا و ارز
– نظارت بر حسن اجرای قوانین و مقررات مربوط به تردد، اقامت، تابعیت، استملاک و سایر امور مربوط به اتباع و نمایندگی های خارجی ، پناهندگان ، معاودین ، مهاجرین و آوارگان .
– فراهم آوردن موجبات تشکل و تقویت شوراهای اسلامی به منظور جلب مشارکت همه جانبه مردم شهرستان در امور مشارکت پذیر و سازماندهی مطلوب آن و اعمال نظارت بر شوراهای فوق در چهارچوب قوانین ومقررات مربوطه
– تشکیل و هدایت شوراهایی که مسئولیت آن ها بر عهده فرماندار می باشد و رعایت تصمیمات متخذه شوراهای مذکور طبق قوانین ومقررات مربوطه .
– ایجاد زمینه های لازم برای تاسیس و توسعه مجامع و تشکل های گوناگون فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و تخصصی و نظارت بر فعالیت های آن ها به منظور گسترش مشارکت های مردمی در همه زمینه ها و نهادینه شدن آزادی های سیاسی و اجتماعی
– اجرا و نظارت بر همه پرسی و کلیه انتخاب هایی که به موجب قانون برگزار می گردد .
– انجام مطالعات و ارائه پیشنهادات در خصوص تقسیمات کشوری .
– نظارت بر حسن اجرای امور مربوط به ثبت احوال .
– ایجاد زمینه مناسب جهت رشد و ارتقاء فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بانوان و ایجاد هماهنگی بین دستگاه های ذی ربط و نظارت بر فعالیت آن ها .
– فراهم آوردن زمینه های مناسب برای رشد و پیشرفت و گسترش آموزش و پرورش، ورزش همگانی، بهداشت عمومی، آموزش عالی و تحقیقات .
– حفظ و حراست از ارزش های نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و گسترش فرهنگ اصیل اسلامی .
– هدایت و هماهنگی اقدامات مربوط به پیشگیری از منکرات و مفاسد اجتماعی .
– فراهم اوردن زمینه های عدالت اجتماعی و فقر زدایی .
– اتخاذ تدابیر و اعمال هماهنگی لازم به منظور پیشگیری، کنترل و مهار بحران های ناشی از حوادث و بلایای طبیعی از قبیل سیل و زلزله
– نظارت بر امور ایثارگران و خانواده های معظم شهدا ء .
– هاهنگی و نظارت بر مسائل رفاهی کارکنان دولتی و هماهنگ نمودن امور رفاهی آنان
– نظارت بر حسن اجرای قوانین و مقررات
– نظارت و بازرسی از کلیه ارگان های دولتی اعم از ادارات و موسسات و شرکت های دولتی و سایر دستگاه هائی که به نحوی از بودجه عمومی دولت استفاده می کنند و نیز نهادهای انقلاب اسلامی، نیروی انتظامی، شوراهای اسلامی شهر و روستا ،شهرداری ها و موسسات عمومی غیر دولتی به جز مواردی که به حکم قانون مستثنی شده باشد و همچنین مراقبت در رفتار و اعمال کلیه کارکنان ارگان های مذکور .
– ارزشیابی عملکرد مدیران بر اساس مصوبات و دستورالعمل های مراجع ذی صلاح .
– فراهم آوردن زمینه همکاری و ایجاد هماهنگی بین فعالیت های دستگاه های دولتی، سازمان های محلی ، نهادهای انقلاب اسلامی، شوراهای محلی در چهارچوب قوانین و مقررات مربوطه .
– نظارت و مراقبت در اجرای برنامه های عمرانی (ملی ، استانی ) و در صورت لزوم دادن تذکر به مسئولین اجرایی و یا اعلام مراتب به سازمان و اداره کل مربوطه در جهت رفع نواقص احتمالی .
– نظارت بر حفظ و حراست از منابع طبیعی و محیط زیست و استفاده بهینه از منابع و امکانات بالقوه و موجود شهرستان .
– شناسایی استعدادهای منطقه و تعیین نیازمندی های شهرستان و تصمیم گیری ، هماهنگی و هدایت برنامه ریزی و درخواست بودجه برای شهرستان با تاکید بر اولویت های توسعه منطقه در چهارچوب سیاست ها و راهبردهای توسعه ملی .
– هدایت و هماهنگی فعالیت های بانکی و تعیین اولویت ها در اعطای تسهیلات تکلیفی بانکی در چهارچوب سیاست ها و برنامه های توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی کشور و تشویق سرمایه گذاران از طریق تشکیل موسسات اعتباری غیر دولتی و جذب سرمایه های محل و سوق دادن آن ها به سمت فعالیت های تولیدی و عمرانی .
– اجرای سایر وظایفی که در شهرستان از طریق مراجع ذی صلاح بر عهده فرماندار محول می گردد مانند طرح ملی آمارگیری ، سرشماری و آمارگیری کارگاهی ، ریشه کنی فلج اطفال و …
– نصب مدیران شهرستان و مسئولین نهادهای انقلاب اسلامی ، فرمانده انتظامی و نماینده صدا و سیما توسط مدیران کل با هماهنگی فرماندار صورت می گیرد
– چنانچه بین فرماندار و مدیر کل یا بالاترین مقام دستگاه اجرایی استان در خصوص نصب روسا و مسئولین ادارات شهرستان اختلاف نظر وجود داشته باشد به منظور حل اختلاف ، هیاتی مرکب از استاندار به عنوان نماینده رئیس جمهور ، مدیر کل و یا رئیس سازمان ذی ربط و فرماندار شهرستان مربوطه تشکیل و اتخاذ تصمیم خواهند نمود
– عزل و تغییر روسا و مسئولین ادارت و شهرستان توسط مقام های مجاز دستگاه های ذی ربط با اطلاع فرماندار صورت می گیرد .
– کلیه روسای ادارات و یا بالاترین مقام اجرایی در شهرستان و فرمانده منطقه انتظامی موظفند عدم حضور خود را در محل خدمت به اطلاع فرماندار برسانند و جانشین موقت خود را به وی معرفی نمایند
– در مواردی که فرماندار حضور رئیس اداره ای را در شهرستان در زمان معین ضروری بداند ، مدیر یا رئیس اداره موظف است از مرخصی یا ماموریت در ان زمان صرف نظر نموده و درمحل خدمت حضور یابد.
– فرماندار می تواند در اجرای وظایف واحدهای اجرایی در شهرستان که به نحوی با برنامه های توسعه و سیاست های عمومی و مسائل امنیتی و آرامش عمومی مرتبط است و همچنین ایجاد هماهنگی بین واحدهای مذکور و استفاده بهینه از امکانات آن ها با رعایت قوانین و مقررات مبادرت به تهیه و ابلاغ دستور العمل های اجرایی نماید .
– کلیه واحدهای قضایی در شهرستان موظفند در خصوص مسائلی که به نحوی با آرامش و امنیت عمومی شهرستان مرتبط می باشد، هماهنگی های لازم را با فرماندار معمول دارند.
-کلیه دستگاه های اجرایی موظفند ترتیبی اتخاذ نمایند که فرماندار از ماموریت های سازمانی و اقدامات به عمل آمده و آخرین دستورالعمل ها و ضوابط و بخش نامه های صادره آگاهی داشته باشد .
– کلیه شوراها ، ستادها و مجامعی که برای هماهنگی انجام وظایف دستگاه ها اجرایی در شهرستان طبق قوانین و مقررات تشکیل می گردد زیر نظر فرماندار فعالیت خواهند نمود .
– واحدهای اجرایی شهرستان موظف به ارائه گزارش عملکرد دوره ای خویش به فرماندار می باشند . فرماندار می تواند در صورت لزوم حسب مورد خارج از دوره مزبور نیز از واحدهای شهرستانی گزارش امورمربوطه را دریافت نماید.
– به منظور فراهم ساختن زمینه مناسب جهت هماهنگی بین فعالیت های مختلف و افزایش قابلیت ها ، کارایی دستگاه های اجرایی و تحقق سیاست های عمومی و برنامه های توسعه در شهرستان شورای اداری شهرستان به ریاست فرماندار تشکیل می گردد.
– انجام مراسم تشریفات (استقبال ، پذیرایی ، مشایعت ) از مقامات عالی رتبه داخلی و خارجی که رسماً به شهرستان سفر می نمایند به عهده فرماندار می باشد.
بدیهی است دستگاهی با این همه وظایف گوناگون و پیچیده باید امکانات وسیعی برای توفیق در انجام وظیفه و جلب رضایت شهروندان در اختیار داشته باشد که امکانات مادی از قبیل لوازم اداری و وسایل پیشرفته ارتباطی از آن جمله است ، لیکن ضروری ترین نیاز اینگونه دستگاهها برخورداری از منابع انسانی کارآمد و با تجربه و آموزش دیده و با انگیزه می باشد.