گفتگو با احیاء کننده گلیم و جاجیم منطقه فریدن

به گزارش روابط عمومی فرمانداری فریدن به نقل از ایسنا، ناهید دهخدایی یکی از زنان توانمند و هنرمند احیا کننده گلیم و جاجیم منطقه فریدن است. او که مادربزرگش استادکار گلیم و جاجیم‌بافی بوده، حالا چند سالی است با کارگاهی که راه انداخته، احیا کننده گلیم و جاجیم منطقه فریدن شده است.

کارگاه گلیم و جاجیم خانم دهخدایی از سال ۹۶ در روستای دهق در شهرستان فریدن کار خود را آغاز کرد، اما فقط محدود به بافت گلیم و جاجیم نشد و آن‌ها را تبدیل به وسایل تزئینی کرده که در دکوراسیون خانه‌های امروزی هم طرفدار دارد.

دهخدایی به ایسنا می‌گوید: ۱۰ سال قبل زمانی که همسرش کار پرورش بوقلمون در این منطقه را شروع کرد تصمیم گرفت کارگاه گلیم و جاجیم‌بافی بزند که از بچگی به آن علاقه داشته، البته قبل از آن‌هم چند سالی خیاطی و قالی‌بافی و بافتنی می‌کرده و همیشه به این کارها علاقه داشته است.

او در مورد راه‌اندازی کارگاه توضیح می‌دهد: مادربزرگم استادکار روستا بود و من از مادربزرگ و عمه‌هایم که این کار را بلد بودند کمک گرفتم تا کارگاه را راه بیندازم. بعدازآن به همراه مادرم، سه تا از عمه‌هایم، خواهرم و دخترم در کارگاه کار را شروع کردیم، البته دخترم با اینکه علاقه زیادی به این کار دارد الان دانشجوی کارشناسی ارشد است و فرصت زیادی برای این کار ندارد.

این بانوی هنرمند به‌ سختی‌های شروع کار اشاره و اظهار می‌کند: اوایل خیلی سختی کشیدیم تا آمدیم نخ را آماده کنیم، دستگاه‌ها را بسازیم، پشم درست کنیم، رنگرز پیدا کنیم و … تقریباً ۷۰ سال بود کسی این کار را در روستا انجام نمی‌داد، ولی ما توانستیم دوباره این هنر را زنده کنیم.

درباره تولیدات این کارگاه نیز توضیح می‌دهد: اینجا تنها کارگاه در منطقه فریدن است. رنگ و طرح‌های ما خاص این منطقه است، یعنی جاهای دیگر هم گلیم و جاجیم تولید می‌شود ولی نوع بافت و نقشه فرق دارد.

ما در کارگاه گلیم و جاجیم می‌بافیم و بعد تبدیل به وسایل دیگر می‌کنیم، چون الان کسی دیگر از لحاف کرسی استفاده نمی‌کند، اما مثلاً جاجیم را تبدیل به کیف، کیف پول، کوسن، رومبلی و رومیزی کردیم که استقبال خوبی هم شد.

دهخدایی درباره فروش تولیدات کارگاه نیز توضیح می‌دهد: تولیدات را واسطه برایمان می‌فروشد، چون بیشتر مشتری‌هایمان تهران هستند. البته ما سلیقه آن‌ها را نمی‌دانیم اما هر چیزی تولید می‌کنیم می‌گویند خوب است و می‌خرند. چون تولیداتمان ‌هم جدید و هم سنتی است، ضمن اینکه همه‌اش کار دست است و می‌پسندند، اما در این منطقه کسی پول برای این چیزها نمی‌دهد!

او درباره تعداد بافندگان کارگاهش نیز می‌گوید: بافندگان فصلی هستند، اما معمولاً از ۹ نفر تا ۱۵ نفر اینجا مشغول کار هستند که همه از زنان منطقه و در سنین ۴۵ تا ۶۰ سال هستند. از مسن‌ترها برای آموزش کمک گرفتیم اما جوان‌ها کمتر استقبال می‌کنند.

این بانوی هنرمند توضیح می‌دهد: جوان‌ها دنبال این کار نمی‌آیند چون خجالت می‌کشند و این کار برایشان افت دارد، به خاطر اینکه قدیم می‌گفتند در روستا کسانی که ندار هستند گلیم و جاجیم می‌بافند. متأسفانه این ذهنیت هنوز هم وجود دارد. به خاطر همین دختران جوان برای یادگیری می‌آیند و دنبال مدرک هم هستند اما بعد می‌روند و این کار را ادامه نمی‌دهند، برخی هم دنبال مد و کارهایی مثل ناخن کاری رفته‌اند. و دیگر این کار برایشان جذاب نیست.

او این را هم اضافه می‌کند که این کار درآمد بالایی ندارد و بیشتر از سر عشق و علاقه است، علاوه بر آن گلیم‌بافی و جاجیم‌بافی کار سختی است و بافنده نمی‌تواند مدام انجام دهد. اگرچه خانم دهخدایی سعی می‌کند به بافندگان مزدی بیشتر از کاری که می‌کنند بدهد تا آن‌ها به انجام این کار مشتاق شوند و کارگاه هم رونق داشته باشد، اما هزینه تمام شده محصول هم نباید بالا برود، به‌خصوص که قیمت مواد اولیه بالاست و تمام محصولات با مواد طبیعی درست می‌شوند.

دهخدایی با بیان اینکه در حال حاضر علی‌رغم میل باطنی‌اش، امکان توسعه کارگاه را ندارد، خاطرنشان می‌کند: اگر بخواهم وام بگیرم امکان بازپرداختش را ندارم، اگر هم بخواهم بازار فروش را گسترده کنم نیاز به بازاریاب و مأمور خرید در شهرهای دیگر دارم که اول باید سرمایه‌گذاری کنم.

این هنرمند صنایع‌دستی فریدن به حمایت‌هایی که از طرف جهاد کشاورزی و میراث فرهنگی برای احیای هنر گلیم و جاجیم فریدن انجام شده اشاره و خاطرنشان می‌کند: این حمایت‌ها آن‌قدر چشمگیر نبود که بتوان کار را توسعه داد، ضمن اینکه هنوز نتوانسته‌ایم گلیم و جاجیم فریدن را ثبت کنیم. دو بار که برای ثبت رفتم این‌قدر سنگ انداختند که خسته شدم، چند هفته قبل به فرمانداری رفتم و گفتم می‌خواهم ثبت کنم که قول‌هایی دادند و امیدوارم عملی شود. میراث فرهنگی می‌گوید باید صد نفر در کارگاه داشته باشید، درحالی‌که چنین ظرفیتی در منطقه وجود ندارد.

او این را هم یادآور می‌شود که کار هنری درآمد زیادی ندارد و زحماتش خیلی بیشتر است، ضمن اینکه ساعت کار مشخصی هم ندارد و نمی‌شود و متأسفانه بافنده نمی‌تواند به‌عنوان یک شغل درآمدزا به آن نگاه کند. البته برخی از بافندگان ترجیح می‌دهند در خانه کار کنند که چون دستگاه‌ها جاگیر است در خانه‌هایشان نصب می‌کنیم و هر بار سرکشی می‌کنم.

او در خاتمه اظهار امیدواری می‌کند که با توجه بیشتر مسئولان به این هنر کهن و ارزشمند شهرستان فریدن و حمایت بیشتر از بافندگان، علاوه بر کمک به اقتصاد ساکنان منطقه، اجازه ندهند این هنر به فراموشی سپرده شود.